Najnowsza seria przyrodnicza BBC Earth „Naczelne”

Małpy, lemury, lorisy, galago i małpy człekokształtne. Wiele różnych obliczy, jedna niezwykła rodzina zwierząt. Najnowsza produkcja przyrodnicza BBC Studios Natural History Unit za pomocą zapierających dech w piersiach zdjęć i pasjonująco poprowadzonej narracji ukazuje zupełnie nowe spojrzenie na zwierzęta, o których sądziliśmy, że wiemy już wszystko. Seria przedstawia nowe fakty o bliskich nam ssakach naczelnych, a także prezentuje gatunki rzadko dotychczas ukazywane na ekranie.

 

 

Narratorem tej wyjątkowej serii poświęconej naszym najbliższym krewnym jest Chris Packham.

„Naczelne” to przełomowa seria przyrodnicza koncentrująca uwagę na niesamowitych zachowaniach zwierząt. Nowoczesna technologia umożliwiła uchwycenie ich świata  z wyjątkowej perspektywy i w ich naturalnym środowisku, niezależnie czy są to korony drzew  w lesie zalewowym, czy też gęste zarośla spowite ciemnością lankijskiej nocy.

W ciągu dwóch lat zespół filmujący program odbył 28 wypraw po całym świecie, stawiając czoła burzom śnieżnym w marokańskich górach Atlas, brodząc przez zatopione dżungle w odległych zakątkach Sumatry i Brazylii. Udało mu się uwiecznić jako jednemu z pierwszych w historii nowo opisanego orangutana Tapanuli i jako pierwszy od lat podjął próbę sfilmowania uakari białego. Z kolei w Gwinei Równikowej jedna z ekip spędziła ponad dwa miesiące obozując na odległej plaży, aby zarejestrować najbardziej intymne sceny z życia mandryla, jednego z najsłabiej poznanych ssaków naczelnych na świecie. Na Sri Lance zaś dzięki technologii low-light uchwycono nocą pierwsze kolorowe obrazy tajemniczych lori szarych na wolności.

Porywające historie zwierząt łączą w sobie prawdziwe rodzinne dramaty z najnowszą nauką. Na wulkanicznych zboczach Konga spotykamy na pozór przerażającego goryla górskiego
o srebrzystym grzbiecie, który okazuje się być łagodnym i troskliwym ojcem dla swoich młodych. Najnowsze badania wskazują, że to właśnie troskliwi ojcowie odnoszą największy sukces rozrodczy. W RPA towarzyszymy nieuchwytnemu galago karłowatemu należącemu do niedawno odkrytej populacji miejskiej podczas jego nocnego najazdu na lokalne zoo. W Malezji poznajemy świat koron drzew z perspektywy gibbonów białorękich, ukazanych na ekranie po raz pierwszy w historii.

Ukazując różnorodne gatunki od pokrytych śniegiem gór po najgorętsze pustynie, od najodleglejszych, niezbadanych krain po samo serce naszego współczesnego świata, „Naczelne” to hołd złożony naszej własnej rodzinie zwierząt.

Narrator: Chris Packham urodził się w Southampton w 1961 roku. Z wykształcenia zoolog, od 1986 roku jest jedną z powszechnie rozpoznawanych twarzy w brytyjskiej telewizji. Cieszy się opinią jednego z największych pasjonatów i autorytetów w dziedzinie nauk przyrodniczych.

Producent wykonawczy: Michael Gunton („Dynastie”, „Wielkie koty”, „Planeta Ziemia II”)

Producent serii: Gavin Boyland („Wielkie koty”, „Najmłodsi wśród zwierząt”, „Planeta małp”)

„Naczelne”: Premiera 21 czerwca o godz.11:00 w BBC Earth

 

Odcinek 1: sekrety przetrwania

Ssaki naczelne opanowały cały świat, od zasypanych śniegiem gór po zaułki miast, nieprzebyte lasy zalewowe i otwartą sawannę. W pierwszym odcinku odkrywamy, jak udało im się przetrwać w najbardziej niespodziewanych miejscach i warunkach.

W dorzeczu Konga, pośród pokrytych mgłą zboczy wulkanów, mieszkają jedne z największych i najbardziej znanych ssaków naczelnych. Srebrnogrzbiety goryl górski stosuje zaskakującą strategię aby osiągnąć sukces. Swoją dominację i władzę opiera na zuchwałym pokazie siły, dzięki któremu utrzymuje porządek w życiu rodziny. Ale kiedy potomstwo odmawia uszanowania ojcowskiego autorytetu, groźny tyran ujawnia swoje łagodniejsze oblicze. Okazuje się, że ten groźny przywódca jest kimś więcej niż tylko agresywnym strażnikiem domowego ogniska. Potrafi być też delikatny i czuły. Najnowsze badania pokazują, że aby odnieść sukces samiec alfa musi wykazać się czymś więcej niż tylko siłą. Troskliwi ojcowie wśród srebrnogrzbietych goryli wychowują nawet pięciokrotnie więcej młodych.

Nadeszły ciężkie czasy dla stada kapucynek brodatych, zamieszkujących brazylijskie wyżyny. Tamtejsze spalone słońcem kaniony nie zaznały ani kropli deszczu od ośmiu miesięcy. Brakuje jedzenia i wody. A jednak małpy znalazły rozwiązanie.  Aby złapać jaszczurki – źródło białka i wody – trzeba wykazać się sprytem. Młodsi członkowie stada obserwują i uczą się od starszych, jak używać a nawet samemu wykonywać narzędzia dostosowane do różnych potrzeb. To właśnie ta wyjątkowa wśród zwierząt umiejętność umożliwia im znalezienie pożywienia, którego potrzebują, aby przeżyć. Innym źródłem cennego pożywienia są dla nich dzikie orzechy nerkowca. Są one szczególnie bogate w tłuszcze i minerały – ale ich łupiny są niemal pancerne. Kapucynki znalazły jednak sposób, aby przezwyciężyć tę trudność i nauczyły się rozbijać orzechy nerkowca za pomocą kamieni. Potrzeba kilku lat praktyki, aby opanować tę umiejętność i jest ona skrupulatnie przekazywana z pokolenia na pokolenie. Niedawno odkryto, że kapucynki używają narzędzi od co najmniej 3000 lat i jest to jeden z kluczowych powodów, dla których zdołały przetrwać w tak niegościnnym środowisku.

W RPA prowadzące nocny tryb życia galago również poszukują brakującego pożywienia.
W Pretorii pod osłoną nocy robią naloty na miejskie zoo. Kiedy drapieżni mieszkańcy parku siedzą w klatkach, galago mogą bez obaw hulać dookoła. Galago nauczyły się poruszać po ogrodach zoologicznych, mając w zanadrzu niezwykły trik, który im w tym pomaga – rozmazują lepkie krople moczu na dłoniach i stopach, aby pozostawić za sobą ślad zapachowy, a jednocześnie zapewnić kończynom dodatkową przyczepność, która przydaje się przy skokach. Elastyczne ścięgna ich nóg działają jak katapulty wystrzeliwujące je na odległość dziesięć razy większą od długości ich ciała. Po zakończeniu żerowania galago bez problemu wracają do rodzinnego gniazda kierując się wcześniej oznaczonym przez siebie szlakiem.

W bujnej, zielonej scenerii indyjskich Ghatów Zachodnich, makaki lwie zaniechały współpracy na rzecz strategii opartej na wyzysku innych zwierząt. Wraz z monsunowymi deszczami nadchodzi sezon na owoce chlebowca, największe rosnące na drzewach owoce na świecie. Tylko jak stwierdzić, który z nich jest dojrzały? Olbrzymie wiewiórki posiadają doskonały zmysł węchu przystosowany do rozpoznawania dojrzałych owoców, dlatego sprytne makaki pozwalają im z niego skorzystać, aby następnie odebrać wiewiórkom możliwość ucztowania. Albo przynajmniej spróbować to zrobić. Wiewiórki nie poddają się łatwo. Makaki uciekają się więc do kradzieży, przecinając łodygi i zrzucając owoce na ziemię, poza zasięg wiewiórek. Wiedzą, że wiewiórki nie podążą za nimi na dół, więc taka taktyka daje makakom możliwość rozkoszowania się owocami w spokoju.

Madagaskar jest ojczyzną lemurów. Odizolowane przez miliony lat, lemury wyewoluowały tu w ponad 100 różnych gatunków, tworząc jedną piątą wszystkich ssaków naczelnych. Jest to jednocześnie jedyne miejsce na świecie, gdzie można je spotkać. Jak wiele ssaków naczelnych, lemury są atakowane przez kleszcze i inne pasożyty. Spotykamy jednak grupę lemurów niebieskookich, które wykształciły genialny sposób radzenia sobie ze szkodnikami – samolecznictwo. Kiedy mrówki czują się zagrożone, rozpylają kwas mrówkowy, który lemury sprytnie wykorzystują. Łączą go z odrobiną śliny i wcierają w sierść, dzięki działa jak skuteczny repelent na kleszcze. Lemury nauczyły się korzystać z własnej apteki jaką stanowi dla nich dżungla.

Dla wielu ssaków naczelnych życie w świecie zdominowanym przez człowieka jest trudnym wyzwaniem – ale jest to umiejętność, którą opanowała przynajmniej jedna ich rodzina – makaki. Są one najszerzej rozpowszechnioną grupą małp występującą w Azji, Afryce Północnej i południowej Europie.

W Katmandu, nepalskim mieście świątyń, rezusy nauczyły się wykorzystywać człowieka, który ochoczo karmi je z ręki.  Małpy te są traktowane tam jak bogowie, a one wiedzą jak w pełni korzystać z ludzkiej czci. Po posiłku, grupa ma nawet czas na relaks i udanie się do własnego spa! W świecie coraz bardziej kształtowanym przez ludzi, to świątynne stado przeżywa swój rozkwit. Korzystanie z religijnego statusu jest genialną strategią przetrwania, dzięki której rezusy należą do najlepiej prosperujących przedstawicieli tej niezwykłej rodziny.

Filmowanie 1 odcinka

Jedna z ekip udała się do brazylijskiej Amazonii, by sfilmować uakari białe w ich naturalnym środowisku, czyli na szczytach drzew. Dżungla brazylijska jest nie tylko gęsto zarośnięta, ale może też być zalewana. Nigdzie nie można się dostać bez łodzi, a cały las deszczowy jest pełen życia – włącznie z kajmanami.

James Aldred, kamerzysta uhonorowany nagrodą Emmy, niezależnie od pogody, przez 15 dni z rzędu spędzał po 10 godzin dziennie w ciasnej kryjówce z misją filmowania uakari. Łysogłowe małpy złożyły mu jednak tylko kilka krótkich wizyt i oczywiście za każdym razem gdy to robiły musiało padać.

„Uakari to tak słabo zbadana i poznana grupa naczelnych, że szczerze mówiąc miałem poczucie, że każde ujęcie, które zdołaliśmy uchwycić otwiera nowe możliwości. Nie pamiętam kiedy ostatni raz widziałem jakiś materiał z tymi małpami, i nie bez powodu. Stanowiły nie lada wyzwanie. W ciągu czterech tygodni sfilmowałem je może pięć razy i do tego raptem po kilka minut. Spędziłem wiele godzin czatując w mojej kryjówce 70 stóp nad wodą czekając po prostu na te dziwnie piękne, tajemnicze bestie”. – komentuje Aldred.

James Aldred o filmowaniu w koronach drzew: „Na poziomie osobistym, czas spędzony na dachu tropików jest po prostu objawieniem. To raj dla przyrodników, niezwykle tajemnicze i niezbadane środowisko. Dzika przyroda, zwłaszcza ssaki naczelne, o wiele chętniej akceptuje obecność człowieka w koronach drzew. Te same zwierzęta, które na ziemi trzymają się z dala od ludzi, wydają się nie mieć szczególnych obaw zbliżając się do kamerzysty siedzącego wysoko na drzewie. Właśnie dlatego ujęcia z kamery umieszczonej wśród koron drzew mogą umożliwić niezwykle intymny i wyjątkowy wgląd w ich świat”.

„Naczelne są wtedy po prostu o wiele bardziej zrelaksowane, a odprężone zwierzę częściej zachowuje się naturalnie i daje ci szansę na ujęcia, które ludzie zapamiętają. Możliwość filmowania w zalewowych lasach Amazonii, oglądania delfina rzecznego pływającego pod tobą, gdy siedzisz wysoko wśród gałęzi, to doświadczenie, które trudno przebić”.

O burzach w lasach deszczowych: „Burze to w lasach deszczowych ryzyko zawodowe, a ja przez lata przeżyłem ich wiele. Moja platforma jest ustawiona na drzewie, więc przy gorszej pogodzie często czekałem w pozycji siedzącej, gotowy zejść w bezpieczne miejsce przy pierwszych grzmotach i błyskawicach. Problem w tym, że w zalanym lesie nie ma pod tobą nic poza głęboką wodą, więc dopóki ktoś nie dopłynie po ciebie łodzią, nie ma co ze sobą zrobić. Wisisz zawieszony na linie nad wodą, w której roi się od kajmanów”. 

Laureat nagrody Wildscreen Panda, operator Vianet Djenguet, powrócił do swojego rodzinnego regionu, aby filmować goryle górskie. „Typowy dzień podczas filmowania goryli górskich wymagał wędrówki w górę i w dół przez co najmniej cztery godziny. Roślinność jest gęsta, a stoki górskie strome. Nawet kiedy już znajdziemy goryle, to nadal dużo czasu spędzamy w ruchu, ponieważ musimy nadążać za nimi podczas żerowania, a goryle poruszają się zaskakująco szybko!”

„Jakiekolwiek napięcie, które czujesz zbliżając się do goryla, natychmiast opada. One są niemalże hipnotyzujące, zwłaszcza przez swoje podobieństwo do nas, zręczność palców i opiekuńczość matek wobec swych dzieci. Z kolei odróżniają je od nas ich rozmiary i siła. Kiedy widzisz srebrnogrzbietego samca jak z łatwością wspina się na pionowe drzewo lub łamie gałąź niczym zapałkę, to ta potęga wręcz zapiera dech w piersiach”.

„Atmosfera głębokiego spokoju, szczęścia i niezwykłego piękna jaka panuje w górach Virunga znajduje odzwierciedlenie również w zachowaniu goryli. Cechuje je spokojna i łagodna postawa, jakby zaduma”.

Tom Beldam, kamerzysta specjalizujący się w tematyce przyrodniczej, pojechał na Madagaskar, aby sfilmować jedno ze swoich ulubionych zwierząt, lemury niebieskookie. „Ten konkretny gatunek nie jest tak dobrze zbadany jak inne gatunki lemurów, więc ekipa musiała poznać ich zwyczaje na podstawie tego, co sami obserwowaliśmy na miejscu. Każdy dzień był wyzwaniem, ponieważ musieliśmy odnaleźć i nadążyć za dynamiczną grupą osobników, często gubiliśmy je na długie godziny, ponieważ potrafią błyskawicznie poruszać się wśród wierzchołków drzew. Kiedy udało nam się wreszcie nakręcić film, stały się
w obiektywie postaciami z krwi i kości i od razu poczułem z nimi więź”.                                                            

Odcinek 2: życie rodzinne

Dla naczelnych rodzina jest wszystkim. Prowadzą najbardziej złożone życie społeczne spośród wszystkich grup zwierząt na świecie. Od lutungów ciemnych, które rywalizują ze sobą w opiece nad niemowlęciem i jednoczą się by obronić je przed pytonem, po gibony białorękie uczące się odważnych akrobacji na wierzchołkach drzew ze swoimi towarzyszami zabaw. Przyjaciele i rodzina zawsze znajdują się w samym sercu życia ssaków naczelnych.

W Amazonii czepiaki białolice są idealnie wyposażone by spędzać całe życie na wierzchołkach drzew. Posiadają one dodatkową kończynę: ogon, który pozwala im poruszać się tam, gdzie inne małpy nie są w stanie.

Poznajemy starszą samicę czepiaka, która prowadzi swe stado do zaskakującego źródła pożywienia. Rośliny wodne, uczta zupełnie niepodobna do niczego, co można znaleźć w dżungli, znalazły się w zasięgu ręki dzięki falom powodzi. Samica pokazuje swojej rodzinie, jak się do nich dostać, używając swojego niezwykłego ogona jako liny bezpieczeństwa. Jest on elastyczny, może utrzymać cały ciężar ciała małpy, a nawet posiada na swej powierzchni bruzdy umożliwiające chwyt niczym dłoń. Przywódczyni wskazuje drogę, stado podąża jej śladem i wszyscy mogą wspólnie ucztować. W taki sposób wiedza jest przekazywana między członkami stada i pokoleniami.

W lasach Brazylii spędzamy jeden dzień życia u prawdopodobnie najbardziej oddanego taty wśród wszystkich ssaków naczelnych. Dla maleńkiej matki marmozety złotogłowej ciąża i poród wiążą się z ogromnym wysiłkiem, więc lwia część opieki nad dzieckiem spada na jej partnera. Mikry samiec marmozety jest jednak niezwykle oddanym ojcem. Pełni rolę opiekuna, nawigatora, a w razie potrzeby także tragarza, dla swojego najmniejszego i najbardziej wymagającego potomstwa. Niezależnie czy jego rodzina je, iska się, czy po prostu bawi, tata marmozeta bierze na siebie cały ciężar odpowiedzialności za swoją grupę.

Z rodziną nieodłącznie wiąże się hierarchia, tym samym ci na górze są ciągle narażeni na największe niebezpieczeństwa. W pustynnym indyjskim stanie Radżastan, hulman czczony, weteran licznych walk, czuwa nad swoim stadem. 50 samic i młodych polega na nim, by pokój w grupie był utrzymany a wszyscy rywale trzymani na dystans. Jego potomstwo dorasta ciesząc się bezpieczeństwem jakie daje ochrona patriarchy. Niestety banda młodych samców zawarła sojusz w nadziei na jego obalenie i odebranie mu stada. Jeśli im się to uda, zabiją także potomstwo przywódcy. Dominujący, pokryty bliznami samiec wie jednak, że to atak jest najlepszą formą obrony.

W marokańskich górach Atlas, spotykamy z kolei starego samca makaka berberyjskiego. Znany jest tutejszym badaczom z bitewnych blizn na nosie i z tego, że zazwyczaj działa w pojedynkę. Jego status i znaczenie zmalały, choć kiedyś był drugim w hierarchii po przywódcy tego czterdziestoosobowego stada. Wspinając się po szczeblach władzy był bezwzględny, a w młodości wielokrotnie walczył o swą pozycję. Te dni są już jednak za nim. Kiedy mróz i nagła burza śnieżna zagrażają jego przetrwaniu, musi znaleźć nowych przyjaciół, którzy pomogą mu uchronić się przed zimnem.

Naczelne to zwierzęta, o których myśleliśmy, że wiemy już niemal wszystko, a wciąż mamy wiele do nauki. W 2017 r. świat obiegła wiadomość o zupełnie nowym gatunku małpy człekokształtnej: orangutanie Tapanuli, występującym na odległym płaskowyżu w północnej Sumatrze, na wysokości 1000 m n.p.m. Orangutany Tapanuli są mniejsze i mają grubsze, jaśniejsze futro niż ich kuzyni z nizin, co uznaje się za formę przystosowania do życia na wyższych wysokościach. Jak u wszystkich orangutanów, więź między niemowlęciem a jego matką jest jedną z najsilniejszych i najdłużej trwających w świecie przyrody. Choć orangutan Tapanuli został formalnie opisany jako odrębny gatunek zaledwie trzy lata temu i stał się tym samym najnowszą odkrytą małpą człekokształtną na Ziemi, już teraz jest jednym z najbardziej zagrożonych naczelnych na naszej planecie. Szacuje się, że istnieje tylko 800 osobników tego gatunku.

Filmowanie 2 odcinka

W pewnym sekretnym miejscu w Malezji plan zdjęciowy był odrobinę inny niż zwykle. Grupa gibbonów białorękich została uratowana z rąk handlarzy zwierząt zanim zostały sprzedane jako zwierzęta domowe i małpy przygotowywane są do wypuszczenia na wolność w ich naturalnym środowisku. Zajmuje się tym Mariani „Bam” Ramli, która jest opiekunką malezyjskich gibonów i działaczką na rzecz ochrony naczelnych. Dzięki zaangażowaniu Bam w jej pracę mieliśmy możliwość ujrzeć życie gibbonów od nieznanej dotąd strony.

James Aldred o swoich wrażeniach z filmowania gibbonów białorękich w centrum rehabilitacyjnym: „W przypadku gibbonów nie istnieją półśrodki. Poruszają się z jedną z dwóch prędkości: żółwia albo światła. Z tego powodu niezwykle ciężko filmować ich życie na wolności i dlatego też dostęp do zwierząt znajdujących się pod opieką sprawia, że trochę łatwiej przewidzieć ich zachowanie”.

„Ich miejsce jest w dziczy, a nie w roli zwierzątka domowego. Bam jest zaangażowana
w często ignorowaną i nieznaną szerszej społeczności walkę przeciwko tym, którzy chcą pozbawić świat jego naturalnego dziedzictwa. Jest niezwykle inspirującą, skromną, acz zdeterminowaną i pełną pasji osobą. Potrzebujemy więcej takich ludzi jak ona”.

Odcinek 3: ratowanie naczelnych

Obecnie ponad połowie naczelnych na Ziemi grozi wyginięcie. Na całym świecie naukowcy, obrońcy przyrody i wolontariusze poświęcają swoje życie, aby chronić te zagrożone zwierzęta. Tylko poprzez dogłębne zrozumienie ssaków naczelnych możemy je uratować.

W trzecim odcinku spotykamy naukowców dokonujących przełomowych odkryć związanych z tą zdumiewającą rodziną zwierząt, a także poznajemy osoby podejmujące istotne kroki
w celu ratowania ich przyszłości.

Dr Cat Hobaiter spędziła 13 lat na badaniu szympansów w lesie Budongo w Ugandzie. Fascynuje ją to jak szympansy komunikują się ze sobą. Po nagraniu wielu tysięcy godzin materiału wyjawiła nam, że nasi najbliżsi kuzyni posiadają swój sekretny język. Cat jako pierwsza zaczęła badać gestykulację u dzikich szympansów i jako pierwsza zrozumiała jej znaczenie. Jak dotąd Dr Hobaiter rozszyfrowała 80 konkretnych gestów, ale niektóre nadal pozostają tajemnicą.

Naczelne nie tylko są jednymi z najbardziej społecznych zwierząt, wykazują się również dużą inteligencją. Na wyspie Koram położonej niedaleko wschodniego wybrzeża Tajlandii, dr Amanda Tan odkryła rzadkie zjawisko w królestwie zwierząt: wykorzystywanie narzędzi. Odwiedzamy populację przeczesujących plażę makaków krabożernych, które od pokoleń wykorzystują narzędzia do chwytania skorupiaków.

 

Z kolei na kolczastej sawannie catinga, na północnym wschodzie Brazylii badaczka Vedrana Šlipogor przygląda się życiu uistiti białouchych, które są jednymi z najmniejszych małp na świecie. Puszcza im filmy i próbuje zrozumieć subtelne aspekty osobowości tych saków naczelnych.

Choć niektóre naczelne objęte zostały znaczniej bardziej szczegółowymi badaniami, inne okazują się być nieuhwytne. Rozległe szuwary otaczające największe jezioro na Madagaskarze zwane Lac Alaotra stanowią dom dla nieśmiałego i nieuchwytnego zwierzęcia. Maki trzcinowy to jedyny naczelny, który spędza całe swoje życie nad wodą. Te mokradła są jedynym miejscem, w którym zdołał przetrwać. Prof. Serge Wich i dr Herizo Andrianandrasana łączą siły, aby wypróbować rewolucyjne nowe narzędzie badawcze. Wyposażony w kamerę termowizyjną dron może okazać się kluczem do ochrony tych najbardziej nieuchwytnych ze wszystkich lemurów.

W tanzańskich lasach deszczowych poznajemy światowej sławy prymatologa i konsultanta naukowego serii „Naczelne”, dr Russell Mittermeier, który jest pierwszym człowiekiem, który zobaczył każdy gatunek naczelnych w swoim naturalnym środowisku. Jego głównym celem
w Tanzanii jest zobaczyć kipunję wyżynną, ostatnią z 79 typów naczelnych istniejących na naszej planecie. Kipunję wyżynną opisano dopiero w 2015 roku i uważa się ją za jeden z najbardziej zagrożonych gatunków naczelnych na świecie. Obecnie ponad połowa naczelnych na świecie jest zagrożona. Dr Mittermeier przeciera szlak ku ocaleniu naczelnych poprzez promowanie ekoturystyki i obserwacji tych niesamowitych zwierząt, co może zapewnić nowe źródło dochodu lokalnym społecznościom oraz stanowić dla nich motywację do ochrony tych zwierząt i ich środowiska.

Fascynacja ludzi naczelnymi jest teraz ich największą nadzieją na przetrwanie – w Malezji, Joleen Yap pracuje nad budową mostów dla małp, żeby lutungi ciemne mogły bezpiecznie przechodzić na drugą stronę ruchliwych dróg.

W Demokratycznej Republice Konga, Innocent Mburanumwe oraz leśnicy Parku Narodowego Virunga wykonują jedną z najniebezpieczniejszych prac związanych z ochroną przyrody. Ryzykują swoje życie każdego dnia, by chronić goryle górskie. Dzięki ich staraniom liczba tych małp zwiększyła się ponad dwukrotnie.

Signe Preuchsoft pomaga natomiast orangutanom osieroconym podczas wyrębu lasów na Borneo. Młode są przygotowywane do powrotu do życia w dziczy. James Reed, doświadczony wspinacz, został poproszony o pomoc opiekunom orangutanów w nadziei, że gdy opiekunowie zaczną się wspinać po drzewach, to sieroty podążą za ich przykładem. Jest to niezwykle ważny trening przed ewentualnym wypuszczeniem ich na wolność do środowiska naturalnego.

James Aldred o swoich wrażeniach ze wspinania się po drzewach wraz z młodymi orangutanami: „Oranguciątka pobiły mnie na głowę we wspinaczce! Mają przeciwstawne palce u nóg, co bardzo im w tym pomaga… urodzeni wspinacze, których stosunek siły do wagi znacznie przekracza najśmielsze marzenia choćby najbardziej uzdolnionego w tej dziedzinie człowieka”.

Technologia wykorzystana w serii

Przy filmowaniu gibbonów w pionierski sposób wykorzystano kamerę 360 stopni. Producent Nick Easton oraz specjalista ds. kamer 360-stopniowych Steve Flanagan umieścili ją na kablu przeciągniętym przez korony drzew i w ten sposób towarzyszyli gibbonom w ich wędrówce między drzewami. Kamera 30 stopni to tak naprawdę kulą złożona z 24 różnych kamer. Poprzez cyfrowe łączenie wielu obrazów jednocześnie, zespół był w stanie stworzyć zupełnie wyjątkową, ruchomą perspektywę tego z jaką łatwością gibbony przemieszczają się wśród drzew.

Aby uzyskać nową perspektywę zespół opracował również kamerę na specjalnym wysięgniku, dzięki której ekipa mogła umieścić kręcić na poziomie wzroku naczelnych. Kamera taka wymaga obsługi przez dwóch operatorów i dość delikatnego manewrowania, ale można uzyskać dzięki niej naprawdę bliskie spojrzenie na małpy w ich naturalnym środowisku.

Ciekawostki

Aż 90% naczelnych zamieszkuje lasy tropikalne. Mimo to, cechują się niezwykłą zdolnością przystosowania się do różnych warunków, dlatego można je znaleźć na każdym kontynencie z wyjątkiem Antarktydy i Australii. Na całym świecie występuje ponad 500 gatunków naczelnych, od maleńkich mikrusków po potężne goryle. Jedna piąta wszystkich naczelnych to lemury, które zamieszkują wyłącznie Madagaskar.

Najważniejsze gatunki przedstawione w serii:

• Makak berberyjski – Maroko
• Kapucynka brodata – Brazylia
• Lemur niebieskooki – Madagaskar
• Orangutan borneański – Borneo
• Szympans – Uganda
• Uistiti białoucha – Brazylia
• Mandryl równikowy – Bioko
• Lutung ciemny – Malezja
• Lori szary – Sri Lanka
• Marmozeta złotogłowa – Brazylia
• Hulman czczony – Indie
• Kipunja wyżynna – Tanzania
• Maki trzcinowy – Madagaskar
• Gibbon białoręki – Tajlandia
• Galago karłowaty – Republika Południowej Afryki
• Makak lwi – Indie
• Makak krabożerny – Tajlandia
• Goryl górski – Demokratyczna Republika Konga
• Ponocnica – Argentyna
• Makak królewski – Nepal
• Orangutan tapanulijski – Sumatra
• Czepiak białolicy – Brazylia
• Uakari biały – Brazylia
• Pawian masajski – Zambia

Naczelne w liczbach

• Kapucynki brodate wykorzystują sześć różnych narzędzi – głównie patyki i kamienie na szereg różnych wymyślnych sposobów – wśród zwykłych małp jest to rekord (szympansy potrafią wykorzystać dziewięć);
• Gibbony białorękie potrafią poruszać się po drzewach z prędkością przekraczającą 45 kilometrów na godzinę;
• Największe naczelne na świecie (goryl nizinny wschodni) są ponad 5 tysięcy razy większe od najmniejszych (mikrusek malutki);
• Galago potrafią skakać na odległość dziesięciokrotnie przekraczającą długość ich ciała;
• Ponad 90% gatunków naczelnych zamieszkuje lasy tropikalne;
• Jednym z nowo odkrytych zachowań jest smarowanie się przez lemury niebieskookie kwasem pochodzącym od mrówek drzewnych – uważa się, że jest to naturalny „sprej na owady”, który chroni przed pasożytami;
• Maki trzcinowy to jedyny naczelny, który spędza całe swoje życie nad wodą;
• Szacuje się, że to łączna liczba wszystkich żyjących orangutanów tapanulijskich to 800; nasza ekipa w ciągu miesiąca spędzonego w Sumatrze spotkała prawie 1% ich populacji;
• Ponad 60% wszystkich naczelnych jest zagrożonych, a liczebność 75% gatunków naczelnych maleje;
• Od 2000 r. w pełni opisano 95 naczelnych;
• Istnieje 111 gatunków i podgatunków lemurów występujących tylko na Madagaskarze i nigdzie indziej – dlatego właśnie z perspektywy ochrony naczelnych Madagaskar jest najważniejszym obszarem na świecie.

Biogramy:

Mike Gunton, Producent wykonawczy

Michael Gunton pracuje dla BBC Studios jako dyrektor kreatywny działu Factual oraz Natural History Unit. Mike rozpoczął pracę w BBC po ukończeniu studiów pierwszego stopnia w dziedzinie zoologii i doktoratu na uniwersytetach w Bristolu i Cambridge. Podczas swej pracy w Natural History Unit Mike opracował m.in. produkcję „Ludzie i zwierzęta”, prowadził pasmo „Świat przyrody” i nadzorował realizację ponad 200 filmów przyrodniczych, w tym cieszące się uznaniem krytyków cykle od „Yellowstone” przez „Życie”, „Afrykę”, „Wielki krąg życia” po wyróżnioną nagrodami BAFTA i Emmy „Planetę Ziemię II”. Wszystkie seriale Mike’a noszą wyraźne znamię jego innowacyjnego podejścia do narracji, wykorzystującego unikatowe perspektywy i pionierską technologię, aby wywoływać zachwyt światem przyrody. Poza telewizją Mike wyreżyserował uhonorowany nagrodą Emmy film „Jedno życie”, ściśle współpracuje z Davidem Attenborough przy licznych produkcjach i występuje w mediach na arenie międzynarodowej, podczas imprez oraz konferencji naukowych, pełniąc funkcję ambasadora BBC i NHU. Wśród ostatnich uwieńczonych sukcesem projektów Mike’a znajdują się m.in. „Rekin” (2015) i „Attenborough i olbrzymi dinozaur” (2016), „Planeta Ziemia II” (2016), „Wielkie koty” (2017) i „Dynastie”.

Gavin Boyland, Producent serii

Jako wyróżniany nagrodami producent, Gavin posiada bogate doświadczenie w produkcji programów przyrodniczych dla BBC i międzynarodowych nadawców, od filmowania goryli górskich wraz z Sigourney Weaver, aż po wędrówkę śladami mamutów poprzez całą Syberię. Gavin badał naczelne na Uniwersytecie Cambridge przed rozpoczęciem kariery telewizyjnej. Lemury Katta wciąż pozostają jego ulubionymi zwierzętami. Odpowiedzialny za produkcję takich serii dokumentalnych, jak „Najmłodsi wśród zwierząt” i „Wielkie koty”.