“Zniewoleni” z Samuelem Jacksonem na kanale BBC Earth
„Zniewoleni” to sześcioodcinkowy serial telewizyjny zamykający w sześciu godzinach materiału filmowego około 400-letnią historię handlu ludźmi przewożonymi z Afryki do Nowego Świata. Gospodarzem cyklu jest ikona Hollywood i działacz na rzecz praw człowieka, Samuel L. Jackson.
Ponad 12 milionów Afrykanów – mężczyzn, kobiet i dzieci zostało porwanych i sprzedanych do niewoli. Co najmniej 10% z nich nie przetrwało samej podróży. „Zniewoleni” to opowieść o brutalności i zatracie człowieczeństwa, ale jednocześnie historia oporu, zwycięstwa i nadziei.
Serial dokumentuje wysiłki podejmowane przez Diving with a Purpose, oddział National Association of Black Scuba Divers (Narodowego Towarzystwa Czarnoskórych Płetwonurków), który tworzy zespół mężczyzn i kobiet rozmaitego pochodzenia, mający na celu odnalezienie sześciu statków, które zatonęły wraz z przewożonymi niewolnikami. Nurkowie są charyzmatyczni i elokwentni. Ich współczesne przygody służą jako punkt wyjścia do opowieści o ideologii, ekonomii i polityce związanej z niewolnictwem. Cykl upamiętnia również historie oporu, kultur utraconych oraz kultury, w której żyjemy… Kultury, która w wielu aspektach kształtowała się właśnie na pokładzie owych statków z niewolnikami.
„Zniewoleni” jest kanadyjsko-brytyjską koprodukcją Associated Producers z Toronto i londyńskiej Cornelia Street Productions.
Reżyseria – Simcha Jacobovici, produkcja – Ric Esther Bienstock, Sarah Sapper i Felix Golubev, producenci wykonawczy – Samuel L. Jackson, LaTanya Jackson, Eli Selden, Rob Lee, Simcha Jacobovici, Ric Esther Bienstock, Sarah Sapper i Yaron Niski.
„ZNIEWOLENI” PREMIERA: 28 PAŹDZIERNIKA O GODZ. 23:00 W BBC EARTH
ODCINEK 1: „KULTURY UTRACONE”
Pierwszy odcinek wprowadza nas w historię transatlantyckiego handlu niewolnikami, opowiedzianą
z perspektywy tego, co skrywa dno oceanu. Samuel L. Jackson, gwiazda Hollywood i działacz na rzecz praw człowieka wyrusza w niezwykle osobistą podróż. Po ustaleniu, że jego DNA pochodzi od plemienia Benga z Gabonu, wyrusza na spotkanie z plemieniem swoich przodków. Zostaje przyjęty jak dawno zaginiony syn, który powrócił do domu i zostaje wprowadzony do plemienia. Jackson idzie o krok dalej – zmienia swoją osobistą odyseję w próbę uświadomienia świata w temacie transatlantyckiego handlu niewolnikami. W tym celu rekrutuje nurków z Diving With a Purpose (DWP), aby udali się na poszukiwanie zatopionych statków niewolniczych. Odcinek ten przeplata opowieść o osobistej wyprawie Samuela Jacksona, aby odkryć własną przeszłość z narracją poświęconą prowadzonym przez ekipę nurków poszukiwaniom statku, który zatonął wraz z żywym ładunkiem u wybrzeży Florydy. W procesie tym widzowie stopniowo odkrywają dziedzictwo kulturowe Afryki. Odcinek został nakręcony w Gabonie, Ghanie i na Florydzie.
ODCINEK 2: „RACJONALIZACJA”
Pragnąc opowiedzieć historię transatlantyckiego handlu niewolnikami, Samuel L. Jackson rekrutuje dwoje utytułowanych dziennikarzy, Simchę Jacobovici i Afuę Hirsch, aby ruszyli śladami niewolników. Jak ludzie zdołali zracjonalizować sobie te 400 lat handlu ludźmi i rzezi milionów Afrykanów? W starożytności kolor skóry nie stanowił kryterium wzajemnej oceny między ludźmi. Dlaczego więc narodziła się ideologia rasizmu? Jackson stawia przed Jacobovicim i Hirsch zadanie, aby wyjaśnili proces, który doprowadził do tego, że Europejczycy zaczęli postrzegać niewolnictwo nie tylko jako dochodowe, ale też racjonalne i sprawiedliwe. Równolegle z prowadzonym w tej sprawie dochodzeniem, w Kanale La Manche nurkowie DWP namierzają najstarszy odnaleziony wrak statku niewolniczego. To historyczna chwila: odnajdują obiekt, który przez 350 lat tkwił ukryty na głębokości ponad 100 metrów. Ten odcinek został zrealizowany w Ghanie, Wielkiej Brytanii i Hiszpanii.
ODCINEK 3: „TROPEM PIENIĘDZY”
Trzeci odcinek, kręcony w Surinamie, Brazylii, Portugalii i Wielkiej Brytanii, poświęcony jest ekonomicznym aspektom handlu niewolnikami oraz prowadzonym w międzyczasie poszukiwaniom zatopionego statku niewolniczego „The Leusden” w Surinamie. Katastrofa tego holenderskiego okrętu przyniosła największą liczbę ofiar śmiertelnych w całej historii handlu niewolnikami. Gdy „The Leusden” z wolna pochłaniało morze, załoga przybiła gwoździami klapy zamykające wejście pod pokład, skazując na śmierć ponad 640 Afrykanów, mimo iż można było ich uratować. Właściciele „The Leusden” nie ukrywali nawet tego faktu. Wręcz przeciwnie, na ogół mówili o takich sytuacjach otwarcie ubiegając się o odszkodowanie z tytułu „utraty ładunku” czyli niewolników, którzy zginęli w drodze. Przemierzając dżungle Surinamu, nasi nurkowie udają się do jądra ciemności, aby wyjaśnić tę masową zbrodnię sprzed wieków. W międzyczasie Jackson, Jacobovici i Hirsch badają roszczenia ubezpieczeniowe, masowe groby i rzadkie artefakty, uzupełniając obraz całokształtu motywów ekonomicznych, w imię których przez wieki towarzyszył ludziom dramat niewolnictwa.
ODCINEK 4: „KULTURY NOWEGO ŚWIATA”
Znaczna część kultury Nowego Świata narodziła się w trzewiach statków niewolniczych, gdzie Afrykanie o różnym pochodzeniu plemiennym wchodzili w interakcje ze sobą nawzajem oraz z Europejczykami, którzy nimi handlowali. Odcinek ten, zrealizowany w Kostaryce, na Jamajce, w Etiopii i Stanach Zjednoczonych, poświęcony jest muzyce, kuchni i nauce. Kryje się tu wiele niespodzianek; okazuje się na przykład, że to piraci jako pierwsi zaczęli traktować czarnoskórych na równi z białymi, a dania, które określamy jako „kuchnię południową”, okazują się wywodzić z Afryki. Samuel Jackson odwiedza Africatown w Alabamie. Jest to jedyne afrykańskie miasto założone w Ameryce przez wyzwolonych niewolników. Tutaj Jackson spotyka się z dr Joe’l Lewis Billingsley, prawnuczką jednego z założycieli Africatown, Cudjoe „Kazooli” Lewisa, oraz z laureatką Grammy, Rhiannon Giddens, która zgłębia afrykańskie korzenie banjo. Co zaś najbardziej poruszające, nurkowie DWP pomagają młodym ludziom z Kostaryki odkrywać ich afrykańskie dziedzictwo, identyfikując zatopiony statek niewolniczy podczas nurkowania niedaleko wybrzeża ich kraju. Podobnie jak kostarykańska młodzież, widzowie będą zaskoczeni, jak wiele z naszej globalnej kultury – od reggae po matematyczne fraktale – narodziło się właśnie na pokładach statków wiozących niewolników.
ODCINEK 5: „OPÓR”
Filmy poświęcone kwestii niewolnictwa najczęściej skupiają się na Afrykanach jako ofiarach. Ale przecież Afrykanie stawiali też opór! Piąty odcinek opowiada właśnie o ich oporze wobec niewolnictwa – zarówno w Afryce, jak i diasporze – od Ghany, przez Wielką Brytanię, po Amerykę, gdzie tysiące „zbiegów” ryzykowało życiem na szlaku przerzutowym Kolei Podziemnej. Nurkowie DWP rozpoczynają bezprecedensowe śledztwo, aby jednoznacznie zidentyfikować na Wielkich Jeziorach doskonale zachowany wrak „Freedom Boat” – szkunera, który przewoził Afroamerykanów ku wolności czekającej ich w Kanadzie. Identyfikują nawet nazwiska niektórych spośród uciekinierów uratowanych przez kapitana statku. Równolegle Jackson, Jacobovici i Hirsch badają role, jakie odegrali Afrykanie w ruchu oporu w swej ojczystej Afryce, buntach okrętowych oraz w amerykańskiej wojnie domowej. W niezwykle poruszającej sekwencji pokazują jak, w czasach Harriet Tubman, nawet afrykańskie pieśni religijne zwane „negro spirituals” pełniły jednocześnie rolę zakodowanych komunikatów dla ruchu oporu.
ODCINEK 6: „ABOLICJA”
Ostatni odcinek tej niezwykle istotnej serii dotyczącej transatlantyckiego handlu niewolnikami opowiada o polityce, która położyła kres zniewoleniu Afrykanów na Zachodzie. Szósty odcinek, nakręcony w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych i Ghanie, łączy narrację poświęconą abolicji w Wielkiej Brytanii i amerykańskiej wojnie domowej z poszukiwaniem „The London”, statku, na którym nielegalnie przewożono do Anglii niewolników afrykańskich z St. Lucii, wcześniej wyzwolonych, lecz ponownie zakutych w kajdany. Statek zatonął w tajemniczych okolicznościach w okolicach Kornwalii, z dziesiątkami Afrykanów na pokładzie. Nurkowie są zdeterminowani by odnaleźć ten okręt i rozwiązać niewyjaśnioną od wieków zagadkę. W odcinku tym pojawia się również niedawno zmarły legendarny kongresmen John Lewis.
SAMUEL L. JACKSON
Samuel L. Jackson jest nie tylko aktorem i producentem filmowym, ale przede wszystkim wielokrotnie nagradzaną ikoną amerykańskiego kina. Jest najwyżej notowaną gwiazdą wszechczasów, filmy z jego udziałem osiągnęły dochód prawie 5 miliardów dolarów, a w skali kraju wystąpił w większej liczbie filmów niż jakikolwiek inny aktor, zarabiający w sumie 1,7 miliarda dolarów. Jackson zdobył sławę i uznanie krytyki w takich filmach jak „Pulp Fiction”, „Park Jurajski”, „Django”, „Gwiezdne wojny”, „Iron Man”, a także w filmach z Uniwersum Marvela. To zresztą jego podobizna została wykorzystana w ostatecznej wersji komiksu Marvela „Nick Fury”. U progu 2021 roku Jackson nie zwalnia tempa – do kin mają niebawem wejść cztery hollywoodzkie filmy z jego udziałem.
Jackson użyczył również swego charakterystycznego głosu bohaterom wielu animowanych przebojów filmowych, takich jak m.in. „Iniemamocni” oraz gier wideo, np. „Grand Theft Auto”. „Zniewoleni” to pierwszy przypadek, kiedy Jackson zgodził się być gospodarzem serialu nieopartego na scenariuszu. Jest to też powrót do jego pierwszej akademickiej miłości – oceanu. Jackson początkowo studiował biologię morską w Morehouse College. W tym czasie był również mocno zaangażowany w Ruch Praw Obywatelskich, a po zabójstwie Martina Luthera Kinga w 1968 roku uczestniczył w jego pogrzebie w Atlancie jako jeden z porządkowych.
Nasz serial pokazuje Samuela L. Jacksona w jego różnorodnych odsłonach: jako aktywnego aktora, działacza na rzecz praw obywatelskich, nurka od lat pasjonującego się oceanem, ale również człowieka osobiście dotkniętego tematem niewolnictwa. W serialu Jackson, którego korzenie okazały się prowadzić do plemienia Benga w Gabonie, powróci do kraju przodków, aby stanąć w tych samych lochach, w których oczekiwali oni skuci łańcuchami na swą podróż do Nowego Świata.
